Przyszłość państw Europy narodów bez granic, zależeć będzie od ich użyteczności dla dobrobytu obywateli. Od skuteczności wsparcia rozwoju gospodarczego, motywowanego zarówno logiką rywalizacji, jak i w logiką daru. Dwóch stron równowagi ekonomicznej społeczeństwa sieci wiedzy, powiększającego dobro samodzielną pracą.
Czy przywołując prawdę swojego politycznego rodowodu, Polska powróci do rozwoju opartego na samodzielności.
Pracodzielność
W warunkach pracy motywowanej uzyskiwaniem korzyści poprzez proces wymiany jej efektów, określanej terminem praca komercyjna, odpowiedzialność pracownika ograniczona jest warunkami przyjętymi przez instytucje organizujące tę wymianę. Odpowiedzialność pracownika wymaga i obejmuje jakość jej efektów, ale odpowiedzialność za jej ilość, czyli za prawidłowe zainwestowanie czasu pracy, przejmuje zarządzający kapitałem użytym dla zorganizowania jej w formie instytucji.
Inaczej jest w warunkach pracy motywowanej bezpośrednim podniesieniem dobrostanu i dobrobytu swojego lub swoich bliskich. Bez pośrednictwa wymiany efektów poprzez rynek. Dla aktywności określanej terminem pracy solidarnej. Tu aktywność pracownika wymaga odpowiedzialności zarówno za jakość jak i za ilość poświęconego na nią czasu. Motywacja do tej aktywności wypływać zatem musi wprost z przekonania, że nasza gospodarcza aktywność służyć powinna dobru.
Wielowiekowa skuteczność rynkowych mechanizmów zapewniania równowagi ekonomicznej, poprzez specjalizowanie podziału pracy i w racjonalizowanie alokacji zasobów materialnych, zmarginalizowała refleksję nad pożytkami z pracy solidarnej. Namysł nad pracą, jej aksjologicznymi źródłami, znaczeniem dla poczucia godności człowieka, dla jego podmiotowości, dla więzi międzyludzkich, trafił na margines ekonomii wolnego rynku. W ramach głównego nurtu debaty, zagadnienia pracy podejmowane są tylko w kontekście politycznych konsekwencji bezrobocia.
Stosunki społeczne wywołane rewolucją cyfrowej komunikacji zmieniają tę sytuację. Gospodarka wykorzystująca otwarte zasoby wiedzy i interaktywną komunikację sieci, tworzy coraz to nowe sposoby indywidualizowania dóbr i usług publicznych. Konsekwencją jest upowszechnienie pracy solidarnej i bezpośrednie wiązanie odpowiedzialności za jakość i ilość pracy z dobrem, które dzięki niej osiągamy.
Rozwój gospodarowania w warunkach pełnej odpowiedzialności człowieka za jakość i ilość pracy wskazuje na pracę solidarną jako kluczową kompetencję społeczeństwa sieci wiedzy. Ta samodzielność wymaga nie tylko nabywania umiejętności ale i formowania postawy gotowości do daru. Dlatego przygotowując się do udziału w gospodarce wiedzy, traktować powinniśmy pracę jako postawę.
Co znakomicie ujął już w 1977 roku jeden z tytanów lubelskiego personalizmu ksiądz Czesław Bartnik, proponując uznanie pracodzielności za piątą cnotę kardynalną łacińskiej Europy.
W konsekwencji problem równoważenia bilansów czasów pracy solidarnej i pracy rywalizacyjnej staje się centralnym problemem refleksji ekonomicznej. Problemem równowagi ekonomicznej w społeczeństwie sieci wiedzy i roli państwa w interwencjach przeciwdziałających skutkom wykluczenia społecznego, wynikających z różnorodności ludzkich talentów i zachowań.
Samorządność
Wprowadzając zagadnienia pracy solidarnej do centrum rozważań nad równowagą ekonomiczną, powracamy do wyjściowej dla myśli ekonomicznej perspektywy reguł gospodarowania w domu. To dom, kulturowo integrowany jako rodzina a ekonomicznie jako gospodarstwo domowe, jest organicznym miejscem pracy solidarnej. To w domu realizowana jest praktyka solidarności międzypokoleniowej, to w domu ubezpieczane są nasze słabości i rozważane są tajemnice podejmowanych ryzyk. Dlatego rola domu będzie rosła wraz ze zmianami systemów usług publicznych. Wraz z postępami w procesie personalizowania systemu edukacji, opartego go na paradygmacie samokształcenia przez całe życie i w procesie personalizowania systemu ochrony zdrowia, opartego na paradygmacie samopomocy zdrowia.
Wspieranie samodzielności wspólnoty domu dla pracy solidarnej, powinno się stać głównym z zadań nowego modelu samorządności wspólnot terytorialnych. Nowego modelu demokracji, wykorzystującego zarówno tradycyjne procedury demokracji przedstawicielskiej, rozwijające się procedury demokracji bezpośredniej jak i spodziewane w horyzontalnej komunikacji nowe formy integracji politycznej.
W dzisiejszej perspektywie wspólnoty samorządowe działać mogą dla wspólnego dobra poprzez organizowanie wartości w przestrzeniach publicznych, szkół różnych szczebli i specjalności, klubów sportowych, muzeów i innych instytucji kultury. Działania te winny służyć Domowej edukacji pracy solidarnej, obejmującej z jednej strony refleksję nad zdrowiem, nad kulturą fizyczną, z drugiej refleksję nad tożsamością, nad kulturą pamięci (rys 1).
Rys. 1. Samorządność wspólnot w celu wykorzystania samodzielności dla solidarności.
Funkcje samorządności pojmowanej z perspektywy konkretnego domownika, muszą uwzględniać nasze równoczesne uczestnictwo we wszystkich wspólnotach terytorialnych. Kultura naszego życia publicznego musi obejmować cyfrowe platformy naszej interaktywnej komunikacji. Dom odnajduje się już nie tylko w widzialnym Polis, lecz w korzystającym z globalnej sieci wiedzy Cyberpolis. Będącym w Polskich warunkach powiatem, przyjmującym z tej sieci do terytorialnej wspólnoty działania, nowe standardów dla mierzenia różnych wartości bez używania pieniądza i ułatwiającym wspólnocie gromadzenia prywatnych informacji o uzyskanych porównaniach, do narodowego depozytu wiedzy.
Pomocniczość dzięki nowemu paradygmatowi gospodarczemu
Dominująca w Europie od kilku wieków ekonomia logiki rywalizacji wprowadza nierówności w korzystaniu z efektów pracy. Od kilku wieków nadzorowane przez władze państwowe administracje podejmują się opiekuńczego korygowania skutków tych nierównowag. Reguły ich służby określają hierarchicznie uporządkowane systemy edukacji, ochrony zdrowia, ubezpieczeń społecznych. Korzystanie z publicznych zasobów poddane jest programowaniu odpowiednio do polityk stosowanych wobec rozwiązywania konkretnych problemów. W obecnym modelu państwa opiekuńczego, samodzielność odgrywa marginalną rolę.
Uznanie pracy solidarnej za rozwojową stronę bilansu równowagi ekonomicznej, przyjęcie inwestowania pracy za nowy paradygmat rozwoju gospodarczego, wskazanie że celem samorządności jest ułatwianie wykorzystania samodzielności dla solidarności, pozwala na sformułowanie nowego modelu organizacji służb pomocniczego państwa.
Główną osią i zadaniem Modelu pomocniczego wsparcia, jest samoregulacja jakości i ilości narzędzi i usług dla samopomocy pomiędzy ich wytwórcami a użytkownikami (rys. 2).
Rys. 2 Pomocniczość Państwa wsparciem równowagi ekonomicznej.
Górny kwadrat relacji pokazuje pomocnicze wsparcie służb publicznych dla poznawania swoich własnych możliwości i przekazywania ich do depozytów zanonimizowanej wiedzy o wszystkich członkach społeczeństwa. Tak powstające publiczne biblioteki pamięci stawać się będą zasobem wiedzy każdego narodu w globalnie otwartej sieci wiedzy.
Dolny kwadrat relacji pokazuje pomocnicze wsparcie służb publicznych dla wzmacniania umiejętności podejmowania pracy solidarnej. Zakłada on, że emitentami kursów edukacyjnych dla przygotowania mentorów domowej edukacji pracy solidarnej będą specjalizowane ośrodki pracy narodowej. Takie jak wyższe uczenie, specjalizowane instytuty naukowe czy grupy (np. klastry) ośrodków kultury (np. muzeów). Prowadzenie kursów edukacyjnych podejmować będą szkoły, poszerzając tym samym zakres swojego edukacyjnego oddziaływania z młodzieży szkolnej na ich rodziców (dziadków, opiekunów). Realizując systemowo uznany już postulat państwowego wsparcia dla potrzeby edukacji przez całe życie. Z punktu samokształcenia przez całe życie jako nowego paradygmatu systemu edukacji, przygotowanie rodziców do roli prowadzących zajęcia domowej edukacji pracy solidarnej w szkołach, jest etapem integrującym specjalistyczne zagadnienia samodzielności pracy do warunków i potrzeby w konkretnych środowiskach czy nawet rodzinach.
Żeby Polska była Polską
Opierając się na chrześcijańskim zobowiązaniu do zachowania wolności i równości oraz gromadzonej przez wieki wiedzy o skutkach wyborów w życiu społecznym, Europa powinna dokonać głębokiej refleksji nad warunkami ustrojowymi dla pracy wspieranej cyfrowymi narzędziami.
Proponowane przyjęcie „samodzielnego inwestowania pracy” jako paradygmatu rozwoju gospodarczego, dla zastąpienia obecnego paradygmatu „rynkowej wymiany oszczędności”, jest odpowiednie dla odwiecznego postrzegania w polskiej kulturze pracy, jako wartości.
Co my możemy …
Przy okazji zbliżającego się jubileuszu 1050 lecia Chrztu Polski, warto by zacząć używać terminu „praco-dawca” , na określenie osoby, która inwestuje swoją pracę.
Warto by wreszcie zlikwidować defekt, wprowadzony do naszego języka w okresie zaborów, przez promotorów anachronicznych już dzisiaj ideologii redukujących motywację pracy do logiki rywalizacji.
INFRASTRUKTURA SOLIDARNOŚCI 